Rooibos - Herbata z Czerwonokrzewu

Rooibos to zioło pochodzące z Republiki Południowej Afryki, które nie jest "herbatą" w tradycyjnym znaczeniu, tj. nie pochodzi z krzewu Camelia Sinensis. Jest to roślina, z której po zbiorze i wysuszeniu, uzyskuje się czerwono-brązowy napar ziołowy o miodowym smaku i słodkim aromacie, niezwykle bogaty w cenne dla zdrowia przeciwutleniacze.

Nazwa rośliny pochodzi od koloru gałęzi i w bezpośrednim tłumaczeniu oznacza "czerwony krzew" (z języka afrikaans rooibos, z holenderskiego rooi ("czerwony") + bosch ("krzew"). Napar z rooibos znany jest również jako "herbata z czerwonokrzewu", "(afrykańska) czerwona herbata","czerwona herbata krzewiasta" czy "herbata igłowa".

W klasyfikacji botanicznej Aspalathus linearis (Aspalat prosty) należy do rodziny roślin Fabaceae i jest jednym z 278 gatunków rodzaju Aspalathus. Druga część nazwy, „linearis”("prosty"), odnosi się do kształtu rośliny, która tworzy długie zielone liście przypominające igły. Krzew osiąga od 50 cm do 2 metrów wysokości. Kwitnie wczesną wiosną drobnymi żółtymi kwiatkami.

Historia

W RPA rooibos to coś więcej niż napój, to sposób życia. Czerwony krzew  jest nierozerwalnie związany z kulturą i burzliwą historią RPA. Rdzenne plemiona Khoi i San już setki lat temu odkryły liczne właściwości lecznicze czerwonego krzewu. Wiedzą o uprawie  podzieliły się oni z holenderskimi osadnikami, dla których Rooibos stał się alternatywą dla drogiej czarnej herbaty sprowadzanej z Indii i Chin.

Na przełomie XIX i XX wieku europejscy kolonizatorzy przywłaszczyli sobie prawo do uprawy krzewu, przekształcając ją w niezwykle dochodowe przedsięwzięcie komercyjne. Dopiero sto lat później, w 2019 roku, rząd RPA zgodził się przekazywać 1,5% zysków ze sprzedaży natywnym plemionom, w podziękowaniu za podzielenie się wiedzą o roślinie.

Uprawa i produkcja

Rooibos jest rośliną endemiczną, co oznacza że występuje (tak w formie dzikiej, jak i celowej uprawy) tylko w jednym miejscu na świecie. To region Cederberg - pasmo górskie i rezerwat przyrody w Republice Południowej Afryki, położony na północ od Kapsztadu. Ze względu na unikalny charakter flory (w 75% endemicznej) w 2004 roku Cederberg wraz z innymi obszarami chronionymi regionu Cape Floral został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

Warto wspomnieć, że podejmowano próby uprawy czerwonego krzewu w innych częściach świata, jednak jak dotąd nikomu nie udało się to na przemysłową skalę.

• Czerwony rooibos

Rooibos jest zbierany i przetwarzany w sposób podobny do tradycyjnej herbaty liściastej Camelia sinensis. Podczas zbioru krzew jest ścinany (ręcznie lub mechanicznie). Łodygi i liście wiąże się w pęczki, które są sortowane, a następnie cięte lub miażdżone, aby wydobyć sok i ułatwić dostęp tlenu.

Utlenienie wydobywa olejki eteryczne z rośliny i pomaga liściom rozwinąć ich bogaty kolor i smak. Im wyższy jest stopień oksydacji, tym rooibos staje się intensywniej czerwony, słodszy i bogatszy w smaku. Jest to najpopularniejsza odmiana, powszechnie znana jako czerwony rooibos.

• Zielony rooibos

W połowie lat 90-tych opracowano nową metodę przetwarzania liści, podobną do produkcji zielonej herbaty. Bezpośrednio po zbiorze, roślina poddawana jest obróbce termicznej nad parą, co zatrzymuje proces utleniania i wpływa na zachowanie zielonego koloru oraz większej ilości antyoksydantów. Odmiana ta nazwana została zielonym rooibosem. W odróżnieniu od odmiany czerwonej rooibos zielony cechuje się delikatniejszym, bardziej rześkim i mineralnym smakiem oraz wyższą ceną (ze względu na bardziej wymagający proces produkcji).

• Po czym poznać rooibosa wysokiej jakości?

Ocena jakości rooibosa odbywa się według klasyfikacji zbliżonej do tej stosowanej w przypadku herbat liściastych i zależy od proporcji ilości liści do łodyg. W herbatach z czerwonokrzewu najwyższej jakości znajdziemy więcej aromatycznych liści, a mniej łodyg i pyłu.

Właściwości

• Nie zawiera teiny i nie działa stymulująco - można go pić o każdej porze dnia i nadaje się dla osób w każdym wieku (zwłaszcza tych osób unikających typowego działania teiny/ kofeiny)
• Uważa się, że przynosi korzyści w obniżaniu ciśnienia krwi
• Działa przeciwzapalnie i przeciwutlaniająco, pomagając chronić przed uszkodzeniami związanymi z rakiem (wywoływanymi przez nadmiar wolnych rodników tlenowych)
• Pomaga chronić przed skutkami uszkodzeń oksydacyjnych wywołanych cukrzycą
• Pomaga dbać o zdrowie kości
• Ogranicza problemy trawienne powszechnie występujące podczas picia napojów bogatych w garbniki

Główną właściwością zdrowotną herbaty rooibos jest bogata zawartość przeciwutleniaczy i to, że jest źródłem wyjątkowych polifenoli, w tym aspalatyny. Uważa się, że te związki wpływają korzystnie na układ odpornościowy i pomagają chronić organizm  przed szkodliwym działaniem wolnych rodników, które prowadzą do chorób takich jak cukrzyca, choroby serca i potencjalnie rak.

Rooibos dodatkowo zawiera składniki, które wspierają produkcję serotoniny w jelitach. Choć nie przekracza ona bariery krew-mózg, to również serotonina powstająca w układzie trawiennym za pomocą nerwu błędnego niejako komunikuje się z mózgiem. Tym samym picie tej herbaty może być korzystne w okresach większego stresu, a także przeciwdziałać występowaniu obniżonego nastroju, zwłaszcza jesienią i zimą.

Czy są przeciwwskazania do jego picia? Nie, jednak w przypadku jakichkolwiek wątpliwości lub chorób przewlekłych najlepiej skonsultować chęć picia Rooibosa ze swoim lekarzem.

Rooibos - Jak parzyć i podawać?

Herbatę z czerwonokrzewu przygotowuje się podobnie jak czarną herbatę. Susz należy zalać wrzątkiem i pozostawić do zaparzenia na około 5-8 minut.  Najlepiej wykorzystać do tego drobne sitko lub papierowy filtr, aby zapobiec przenikaniu herbacianych igiełek. Co istotne, wydłużenie czasu parzenia nie zepsuje smaku, a jedynie wzmocni aromat.

Napar można pić bez dodatków lub wzbogacić jego smak mlekiem, cytryną, cukrem lub miodem. Rooibosa można również podawać jako mrożoną herbatę lub zdrową, bezkofeinową alternatywę dla kawy, przygotowując na jego bazie latte lub cappuccino.