Rooibos

Rooibos to zioło pochodzące z Republiki Południowej Afryki, które nie jest “herbatą” w tradycyjnym znaczeniu, tj. nie pochodzi z krzewu Camelia Sinensis. Jest to roślina, z której po zbiorze i wysuszeniu, uzyskuje się czerwono-brązowy napar ziołowy o miodowym smaku i słodkim aromacie, niezwykle bogaty w cenne dla zdrowia przeciwutleniacze.

Nazwa rośliny pochodzi od koloru gałęzi i w bezpośrednim tłumaczeniu oznacza “czerwony krzew” (z języka afrikaans rooibos, z holenderskiego rooi (“czerwony”) + bosch (“krzew”). Napar z rooibos znany jest również jako “herbata z czerwonokrzewu”, “(afrykańska) czerwona herbata”,”czerwona herbata krzewiasta” czy “herbata igłowa”.

W klasyfikacji botanicznej Aspalathus linearis (Aspalat prosty) należy do rodziny roślin Fabaceae i jest jednym z 278 gatunków rodzaju Aspalathus. Druga część nazwy, „linearis”(“prosty”), odnosi się do kształtu rośliny, która tworzy długie zielone liście przypominające igły. Krzew osiąga od 50 cm do 2 metrów wysokości. Kwitnie wczesną wiosną drobnymi żółtymi kwiatkami.

Historia herbat rooibos

W RPA rooibos to coś więcej niż napój, to sposób życia. Czerwony krzew  jest nierozerwalnie związany z kulturą i burzliwą historią RPA. Rdzenne plemiona Khoi i San już setki lat temu odkryły liczne właściwości lecznicze czerwonego krzewu. Wiedzą o uprawie  podzieliły się oni z holenderskimi osadnikami, dla których Rooibos stał się alternatywą dla drogiej czarnej herbaty sprowadzanej z Indii i Chin.

Na przełomie XIX i XX wieku europejscy kolonizatorzy przywłaszczyli sobie prawo do uprawy krzewu, przekształcając ją w niezwykle dochodowe przedsięwzięcie komercyjne. Dopiero sto lat później, w 2019 roku, rząd RPA zgodził się przekazywać 1,5% zysków ze sprzedaży natywnym plemionom, w podziękowaniu za podzielenie się wiedzą o roślinie.

Uprawa i produkcja

Rooibos jest rośliną endemiczną, co oznacza że występuje (tak w formie dzikiej, jak i celowej uprawy) tylko w jednym miejscu na świecie. To region Cederberg – pasmo górskie i rezerwat przyrody w Republice Południowej Afryki, położony na północ od Kapsztadu. Ze względu na unikalny charakter flory (w 75% endemicznej) w 2004 roku Cederberg wraz z innymi obszarami chronionymi regionu Cape Floral został wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Warto wspomnieć, że podejmowano próby uprawy czerwonego krzewu w innych częściach świata, jednak jak dotąd nikomu nie udało się to na przemysłową skalę.

Czerwony rooibos

Rooibos jest zbierany i przetwarzany w sposób podobny do tradycyjnej herbaty liściastej Camelia sinensis. Podczas zbioru krzew jest ścinany (ręcznie lub mechanicznie). Łodygi i liście wiąże się w pęczki, które są sortowane, a następnie cięte lub miażdżone, aby wydobyć sok i ułatwić dostęp tlenu.

Utlenienie wydobywa olejki eteryczne z rośliny i pomaga liściom rozwinąć ich bogaty kolor i smak. Im wyższy jest stopień oksydacji, tym rooibos staje się intensywniej czerwony, słodszy i bogatszy w smaku. Jest to najpopularniejsza odmiana, powszechnie znana jako czerwony rooibos.

Zielony rooibos

W połowie lat 90-tych opracowano nową metodę przetwarzania liści, podobną do produkcji zielonej herbaty. Bezpośrednio po zbiorze, roślina poddawana jest obróbce termicznej nad parą, co zatrzymuje proces utleniania i wpływa na zachowanie zielonego koloru oraz większej ilości antyoksydantów. Odmiana ta nazwana została zielonym rooibosem. W odróżnieniu od odmiany czerwonej rooibos zielony cechuje się delikatniejszym, bardziej rześkim i mineralnym smakiem oraz wyższą ceną (ze względu na bardziej wymagający proces produkcji).

Po czym poznać rooibosa wysokiej jakości?

Ocena jakości rooibosa odbywa się według klasyfikacji zbliżonej do tej stosowanej w przypadku herbat liściastych i zależy od proporcji ilości liści do łodyg. W herbatach z czerwonokrzewu najwyższej jakości znajdziemy więcej aromatycznych liści, a mniej łodyg i pyłu.

Właściwości

Rooibos to szereg dobroczynnych właściwości. Przede wszystkim jest źródłem przeciwutleniaczy, które obniżają ryzyko zachorowania na nowotwory i spowalniają procesy starzenia. Pomaga w cukrzycy typu II – wyrównuje poziom cukru i zwiększa wrażliwość tkanek na insulinę. Wspomaga regenerację wątroby.

Ma także pozytywny wpływ na pracę układu odpornościowego. Korzystnie wpływa na drogi oddechowe, pomagając w objawach astmy i zapalenia oskrzeli. Rooibos zawiera kwercetynę, która skutecznie hamuje uwalnianie histaminy, czyli głównego związku odpowiedzialnego za objawy alergii. Wspomaga leczenie alergii na kurz domowy, roztocza czy środki spożywcze.

Rooibos charakteryzuje się też niską zawartością garbników, co jest istotne przy problemach trawiennych. Dzięki działaniu przeciwskurczowemu i przeciwzapalnemu, sprawdza się podczas schorzeń przewodu pokarmowego i dolegliwości jelitowych.

Napar z rooibosa stymuluje wydzielanie serotoniny i obniża zbyt wysokie ciśnienie krwi, łagodzi napięcie nerwowe i skutki stresu. Nie zawiera teiny, dzięki czemu idealnie nadaje się do spożywania np. przed snem. Pomaga się odprężyć i wyciszyć, dlatego można go pić zamiennie z melisą. Jest polecany dla kobiet w ciąży i karmiących piersią, a także można go podawać dzieciom.

Zawartość kwasów owocowych i cynku sprawia, że wyciąg z ostrokrzewu ma również ogromne znaczenie w dermatologii i kosmetyce. Dzięki właściwościom przeciwgrzybiczym, przeciwbakteryjnym i przeciwzapalnym, pomaga w przypadku wysypki, egzemy, trądziku, podrażnień i suchości skóry czy oparzeń słonecznych. Zabezpiecza skórę przed przedwczesnym starzeniem i zmarszczkami.

Dla większości z nas spożywanie rooibosa jest zupełnie bezpieczne. Negatywne działanie wykazuje w bardzo specyficznych przypadkach. Uwagę powinny zwrócić osoby przyjmujące antybiotyki – roiboos może zwiększać działanie bakteriobójcze niektórych z nich, a także osoby z niewydolnością nerek i wątroby – może dodatkowo obciążać te organy. Niektóre składniki aktywne rooibosa mogą stymulować produkcję estrogenów, dlatego sugeruje się unikanie go osobom zmagającym się z zaburzeniami hormonalnymi.

Rooibos – Jak parzyć i podawać?

Herbatę z czerwonokrzewu przygotowuje się podobnie jak czarną herbatę. Susz należy zalać wrzątkiem i pozostawić do zaparzenia na około 5-8 minut.  Najlepiej wykorzystać do tego drobne sitko lub papierowy filtr, aby zapobiec przenikaniu herbacianych igiełek. Co istotne, wydłużenie czasu parzenia nie zepsuje smaku, a jedynie wzmocni aromat.

Napar można pić bez dodatków lub wzbogacić jego smak mlekiem, cytryną, cukrem lub miodem. Rooibosa można również podawać jako mrożoną herbatę lub zdrową, bezkofeinową alternatywę dla kawy, przygotowując na jego bazie latte lub cappuccino.